KRUCJATY

– Dlaczego w średniowieczu powstał wielki ruch narodów. Cz.1

Niebezpieczne pielgrzymki

Dla dawnych chrześcijan Ziemia Święta była punktem odniesienia w każdym aspekcie życia.

Szczególnie ważne było dla nich dotarcie do rzeki Jordan, gdzie mogli odtworzyć chrzest, który Jezus otrzymał z rąk Jana Chrzciciela. Dzięki temu aktowi mogli oczyścić duszę, ale też uwolnić się od choroby. Najbardziej popularnym celem pielgrzymek była jednak Bazylika Grobu Świętego w Jerozolimie, zgodnie z tradycją zbudowana na miejscu ukrzyżowania, śmierci, złożenia do grobu i zmartwychwstania Jezusa. Nie od początku jednak wiedziano, gdzie dokładnie ów grób się znajduje – tak było aż do 326 roku, kiedy to Helena, matka rzymskiego cesarza Konstantyna Wielkiego, wskazała właściwe miejsce dzięki proroczemu snowi. Odnaleziono wówczas również szczątki Krzyża Świętego, a nad wyciętym w skale grobowcem zbudowano kościół mający postać rotundy zwieńczonej wielką kopułą.

CZYTAJ DALEJ

Jerozolima – święte miasto trzech religii

Na przestrzeni wieków między chrześcijanami a muzułmanami toczył się wieczny spór o miasto, które jest święte dla trzech religii: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Podróż do Ziemi Świętej dla chrześcijan wiązała się z wieloma niebezpieczeństwami, które stawały się coraz trudniejsze do przezwyciężenia. Muzułmanie na pewien czas zakazali pątnikom wstępu do Jerozolimy i wygnali z miasta wszystkich chrześcijan. Na dodatek na początku XI wieku Jerozolimę zajęli Turcy i zagrozili samemu Konstantynopolowi.

Pielgrzymi, którym pomimo tych wszystkich zagrożeń udało się dotrzeć do celu i wrócić do domu, opowiadali o przerażających zdarzeniach. Cesarz bizantyjski Aleksy I Komnen pomimo schizmy, która podzieliła chrześcijański świat na wschodni i zachodni, poprosił papieża Urbana II o przysłanie na pomoc rycerzy. Nie spodziewał się jednak, jaki ta prośba odniesie skutek.

Wezwanie do krucjaty – pierwsza krucjata

Wspomnę tutaj, że określenie „krucjata” pojawiło się dopiero w XIII wieku, kiedy wyprawy krzyżowe należały już do przeszłości.

Papież Urban II miał swój strategiczny plan związany z tym wezwaniem. W listopadzie 1095 roku zwołał synod w Clermont we Francji i zawczasu zapowiedział, że ostatniego dnia wygłosi mowę na temat sytuacji w Ziemi Świętej. Spodziewał się, że poza dostojnikami kościelnymi przybędzie także francuska arystokracja, którą chciał namówić na wysłanie zbrojnych rycerzy na pomoc Konstantynopolowi. Tymczasem rankiem we wtorek 26 listopada okazało się, że poza 300 duchownymi biorącymi udział w synodzie zgromadziły się takie tłumy, że trzeba było tron papieski wynieść na otwarte pole poza bramami miasta. Papież musiał być świetnym mówcą, ponieważ zaledwie skończył opisywanie cierpień, jakich doznają chrześcijanie na Wschodzie, i wezwał do ratowania Ziemi Świętej, cały tłum rycerzy i chłopów zaczął krzyczeć „Bóg tak chce!” i rzucił się na kolana, deklarując gotowość do wzięcia udziału w wyprawie krzyżowej.

Krucjata „zero”, czyli krucjata ludowa

Zanim rycerze zebrali siły i przygotowali się po zbiorach do wyprawy krzyżowej, spontanicznie zawiązała się inna krucjata, zwana ludową. Zostawiła za sobą pogromy żydowskie, rabunki i mordy.

Papież Urban kierował apel do rycerstwa i nie spodziewał się raczej, że rozpęta prawdziwą wędrówkę ludów. Tysiące chłopów, mieszczan, rycerzy drobniejszego stanu, ale także przestępców, przekonanych, że pozostawienie Ziemi Świętej w rękach niewiernych poskutkuje zapowiedzianą w Biblii Apokalipsą, przyjęło krzyż i nie czekając na wojska, ruszyło na wschód, żeby uwolnić święte miejsce.

Wędrowni kaznodzieje agitowali tak gorąco i przekonywająco, że wiejska biedota tłumnie rzucała domy i ruszała na wyprawę. Podjęcie wyzwania oznaczali poprzez naszycie krzyża z czerwonego materiału na płaszczu symbolizującym, że uczestnicy niosą krzyż jak Jezus. Ciekawostka jest, że musieli uzyskać zgodę swojego proboszcza, a świeżo poślubieni musieli mieć zgodę żon.

Największe sukcesy w agitacji miał kaznodzieja Piotr Pustelnik. Chudy, z długą brodą, wędrował boso i wygłaszał kazania w brudnych łachmanach, ale był tak skuteczny, że ponad 15 000 francuskich kobiet i mężczyzn ruszyło za nim do Azji przez Niemcy, gdzie dołączyli kolejni. Wierzyli słowom Piotra, że zaprowadzi ich do krainy szczęśliwości i obfitości. Jego słowa łatwo znajdowały posłuch, bo Europa wówczas była nękana niemal powszechnym głodem, powodziami i zarazami. Niestety, ta armia wygłodniałych ludzi szybko zmieniła się po drodze w armię bandytów napadających na mijane miasta i dokonała wielu pogromów żydowskich. Kiedy dotarli w październiku 1096 roku do Azji Mniejszej, zostali rozgromieni w pył przez Turków, a Piotr schronił się pod opiekę rycerzy, którzy partiami docierali później na wschód. Zniszczono wiele miast i wsi, zginęło w niej wielu chrześcijan i żydów oraz skompromitowano ideę krucjaty zwołanej przez papieża, zanim się zaczęła. Tragiczne losy tej wyprawy ludowej opisała niezwykle przejmująco Zofia Kossak-Szczucka w nieco zapomnianej powieści Krzyżowcy.

Jean Colombe, Masakra krzyżowców ludowych

Jean Colombe — http://www.unf.edu/classes/crusades/image/BNF-massacreofpeterhermitsarmy-1490.jpg uploader was Stbalbach at en. wikipedia 2004-12-07, Domaine public, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3161226

Część 1

Źródła:

Michael Haag, Templariusze. Historia i mity, Astra 2017.

Martin Bauer, Templariusze. Mity i rzeczywistość, Wydawnictwo Dolnośląskie 2006.

Lynn Picknett, Clive Prince, Templariusze, Wydawnictwo Da Capo, 1999.

Paul Hill, Templariusze na wojnie 1120-1312, Dom Wydawniczy REBIS, 2019.

Dan Jones. Templariusze. Rozkwit i upadek zakonu świętych wojowników, Znak Horyzont.